Milieustrafrecht en milieudelicten
Op 1 januari 2024 trad de Omgevingswet in werking. De milieuwetgeving is daarmee makkelijker terug te vinden. Dat maakt haar niet minder complex: veel wetgeving is afgeleid uit of verwijst naar Europese verordeningen. Schendingen kunnen vaak zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk worden gesanctioneerd (via de Wet op de economische delicten). Daar komt bij dat schendingen van milieuwetgeving verstrekkende gevolgen kunnen hebben. Dat maakt het milieustrafrecht een specialistische aangelegenheid.
Mocht u of uw onderneming onderwerp van onderzoek van een milieudelict zijn, dan is het verstandig om in een vroeg stadium passende rechtsbijstand te zoeken. Van Meekren Advocatuur kan u die rechtsbijstand bieden.
Strafrecht of bestuursrecht?
Sommige milieudelicten kunnen zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk worden gehandhaafd. De Landelijke Handhavingsstrategie Omgevingsrecht (LHSO) biedt aanknopingspunten voor de vraag wanneer voor het één of voor ander wordt gekozen. In de regel hangt dit onder andere af van de impact van de geconstateerde overtreding voor de fysieke leefomgeving, het gedrag van de overtreder, recidive en het antwoord op de vraag of er financieel voordeel mee is verkregen.
Een gedraging kan niet zowel bestuursrechtelijk als strafrechtelijk worden bestraft. Wel kan bestuursrechtelijk toezicht op een gegeven moment wel van kleur verschieten en strafrechtelijk worden. Vanaf dat moment gelden andere rechten en plichten. In het bestuursrecht geldt doorgaans een medewerkingsplicht, terwijl een verdachte in een strafprocedure juist niet hoeft mee te werken aan zijn of haar eigen vervolging (het nemo-teneturbeginsel). Dit kan tot dilemma’s leiden: werkt u mee waar geen medewerkingsplicht bestaat, dan belast u mogelijk uzelf; werkt u niet mee waar wél een medewerkingsplicht bestaat, dan pleegt u mogelijk een strafbaar feit (art. 184 Sr). Het is mede daarom van belang om in een vroeg stadium een gespecialiseerde strafrechtadvocaat in de armen te nemen.
Milieustrafrecht
Milieudelicten zijn strafbaar gesteld omdat zij een schadelijk effect kunnen hebben op het leefmilieu. Denk hierbij aan de gezondheid en veiligheid van mensen in de omgeving. Het milieustrafrecht zijn die milieudelicten die als strafbare feiten zijn aangemerkt, met name via de Wet op de economische delicten (WED) of via het Wetboek van strafrecht (Sr).
Voorbeelden van milieudelicten zijn onder meer:
Het illegaal dumpen van afval (bijvoorbeeld het dumpen van chemisch afval op niet-toegestane locaties).
Het illegaal lozen van verontreinigende stoffen in waterwegen.
Het niet naleven van voorschriften met betrekking tot luchtverontreiniging, zoals overtredingen van emissienormen.
Het illegaal kappen van beschermde bossen of bomen.
Het verhandelen van bedreigde diersoorten of producten daarvan in strijd met internationale verdragen.
Zoals eerder gezegd is het milieustrafrecht veelal een Europese aangelegenheid en wordt daarom op Europees niveau vormgegeven door middel van de Richtlijn milieucriminaliteit 2008. Deze richtlijn verplicht lidstaten om de vermelde milieudelicten strafbaar te stellen met behulp van "doeltreffende, evenredige en afschrikkende strafrechtelijke sancties". Bovendien moeten lidstaten ervoor zorgen dat ook de rechtspersonen aansprakelijk gesteld kunnen worden voor de milieuovertredingen die in de richtlijn zijn vastgelegd.
Aansprakelijkheid voor milieudelicten
Vaak zal de onderneming de start van het onderzoek zijn – denk aan het bedrijf dat wordt verdacht van de lozing of verontreiniging. Wees ervan bewust dat ook natuurlijke personen strafrechtelijk vervolgd kunnen worden. Uiteraard kunnen dit de werknemers zijn het delict (feitelijk) pleegden – denk aan de persoon die de boom illegaal kapte of de werknemer die een transportorder valselijk opmaakte – maar onder omstandigheden kunnen ook hun opdrachtgevers of feitelijk leidinggevers strafrechtelijk aansprakelijk zijn. Dit kunnen ook leden zijn van het (senior) management.
Ontwikkelingen in het milieustrafrecht
Het (Europese) milieustrafrecht is sterk in ontwikkeling. Zo is op 1 december 2023 een definitieve compromistekst tot stand gekomen ter verbetering en vervanging van de Richtlijn Milieucriminaliteit uit 2008.
Enkele beoogde veranderingen van de huidige Richtlijn Milieucriminaliteit zijn als volgt:
De lijst met milieudelicten die door de lidstaten van de Europese Unie strafrechtelijk gehandhaafd dient te worden, zal worden uitgebreid van negen naar twintig milieudelicten.
De nieuwe richtlijn zal minimale strafmaxima bevatten voor bepaalde delicten zal bevatten, zowel voor natuurlijke personen als voor rechtspersonen.
De beoogde nieuwe richtlijn verplicht lidstaten om bepaalde milieudelicten als een gekwalificeerd misdrijf aan te merken indien het strafbare gedrag resulteert in de vernietiging van, of leidt tot wijdverspreide, aanzienlijke, en onomkeerbare of langdurige schade aan een ecosysteem, een habitat binnen een beschermd gebied, of aan de kwaliteit van de lucht, de bodem, of het water.
De verwachting is dat in de het voorjaar van 2024 de nieuwe Richtlijn bekrachtigd zal worden. De huidige Richtlijn zal dan worden ingetrokken.
Vanaf het moment van bekrachtiging heeft Nederland twee jaar om de regelingen uit de nieuwe Richtlijn t.a.v. milieucriminaliteit te implementeren.
Meer informatie
Wilt u meer weten? Onze contactgegevens vindt u hier.
Van Meekren Advocatuur procedeert in heel Nederland, zo ook bij de rechtbanken in Alkmaar, Almelo, Amsterdam, Arnhem, Assen, Breda , Dordrecht, Den Haag, Groningen, Haarlem, ‘s-Hertogenbosch, Leeuwarden, Lelystad, Maastricht, Middelburg, Roermond, Rotterdam, Utrecht, Zutphen en Zwolle, de gerechtshoven in Amsterdam, Arnhem, Den Haag, ‘s-Hertogenbosch en Leeuwarden, de Hoge Raad der Nederlanden in Den Haag. Ook procedeert Van Meekren Advocatuur bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg.